ترجمه کتاب کودک چه ویژگیهایی دارد
به باور بسیاری، بخش قابل توجهی از آثار ادبی نماینده خصوصیات فرهنگی و زبانی کشور مبدا و خودِ نویسنده هستند و مترجمان این آثار باید ملاحظات فرهنگی و زبانشناسی را در زبان مقصد مدنظر قرار دهند. این باور تا حدودی صحیح است. اما در حوزه ترجمه ادبیات کودکان این نکته حائز اهمیت آنچنانی نیست چراکه ویژگیهای منحصر به فرد ادبیات کودکان کار را برای مترجمان این آثار کمی متفاوت کرده است.
آثار ادبی موفق در حوزه کودکان توانستهاند به یک قالب ساختاری و سبک ادبی یکپارچه برسند که نشات گرفته از ارزشها و روحیات کودکانه است.
کودکان در سراسر دنیا ارزشها، روحیات و ویژگیهای منحصر و مشترکی دارند که به نظر میرسد با ورود به دنیای بزرگسالی این ویژگیها رنگ میبازند و رفتارها و باورها متمایز میشوند.
مهمترین وظیفه مترجمان آثار ادبی کودکان، وفاداری به این قالب ساختاری و سبک ادبی جهان شمول است و چنین ترجمههایی میتوانند مرزها و محدودیتها که از نتایج نامیمون دنیای بزرگسالان است درنوردند.
ترجمه کتاب کودک
بیشک محبوبیت بدون مرز آثار ادبی کودکان و گسترش آنها ورای فرهنگ و جغرافیای ملل، مدیون شناخت قالب و سبک ویژه ادبیات کودکان توسط مترجمان و ارائه ترجمههای فخیم در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. بسیاری از شخصیتهای محبوب دوران کودکی بزرگسالان و کودکان امروز، زاییده اندیشه نویسندگان ملل دیگر با زبانهای متفاوت است.
خالق پینوکیو عروسک چوبی بیآلایش و دوست داشتنی یک ایتالیایی است، کاراگاه تنتن اصالتی بلژیکی دارد و گالیور توسط یک ایرلندی به کودکان دنیا معرفی شده است. این شخصیتها آنچنان توسط مترجمان متعهد و خلاق به زیبایی به زبانهای دیگر ترجمه و معرفی شدهاند که کودکان در همه جای دنیا به راحتی توانستهاند با آنان ارتباط برقرار کنند.
از اقتباسافسانههای یونان باستان برای کودکان، تا سبک منحصر به فرد داستان سرایی ادبیات کودکان در آفریقا، از ادبیات کودکان در دوره رنسانس اروپا تا آثار زیبای ادبی در کشورهای آسیای شرقی همه یک زبان مشترک و یک بستر یکپارچه دارند و آن نیز توجه به ویژگیهای خاص کودکانه است.
به اذعان نویسندگان و مترجمان بزرگ حوزه ادبیات کودک، مهمترین ویژگی ترجمه کتاب کودک، در نظر داشتن بنمایه و مضمون یکپارچه ادبیات کودک فراتر و فارغ از فرهنگ و زبانهای مختلف است. فعالان ادبیات کودکان اظهار میکنند که هیچ سبک ادبی دیگری مانند ادبیات کودکان این چنین مستقل از قید و بندهای زبان شناختی نیست. هر اثری در ادبیات کودکان به هر زبانی که نوشته شود اگر وفادار به ساختار و سبک کودکانه باشد اثری موفق خواهد بود و مترجمان این آثار با درک این ساختار و سبک میتوانند به گسترش آنها و لذت بردن کودکان سراسر جهان از این آثار کمک شایانی کنند.
حال که متوجه شدیم مهمترین ویژگی در ترجمه کتاب کودکان شناخت و درنظر داشتن دیدگاه، ساختار و سبک کودکانه است بیایید چند ویژگی دیگر را نیز به اختصار مرور کنیم.
برانگیختن حس نویسندگی: ترجمه کتاب کودکان راهی بسیار عالی برای تمرین نویسندگی است. این آثار به گونهای نوشته میشوند که مترجم میتواند با توجه به ذوق نویسندگی خود با ساختارها بازی کند و آنها را در زبان مقصد برای کودکان جذابتر کند.
تقویت مهارت شناخت آثار خوب برای ترجمه: از آنجایی که یک مترجم خوب به راحتی میتواند سبک آثار کودکانه را بشناسد، قدرت تشخیص وی درباره آثاری که ضعیف هستند بالا میرود. به هرحال وظیفه مترجم ویرایش آثار ضعیف نیست بلکه ترجمه و رساندن مفاهیم با وفاداری به سبک کودکانه است.
حفظ خصوصیتهای شخصیتهای داستان: یکی از ویژگیهای ترجمه کتابهای کودکان توجه به این نکته است که هرگز نباید ویژگیهای خصوصیتهای شخصیتهای داستان را بومی سازی کرد.
وفاداری به ساختار متن: کتابهای کودکان معمولا کوتاه و دربردارنده جملات کوتاه هستند که کنجکاوی کودک را تحریک میکنند. از ویژگیهای ترجمه کتابهای کودکان همین نکته است، مترجم باید قائل به جملات کوتاه باید که به همان اندازه متن اصلی انگیزاننده کنجکاوی کودک باشد.